|
MALABADİ KÖPRÜSÜ - SİLVAN
UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne eklenen Malabadi Köprüsü
Malabadi Köprüsü, Anadolu'nun en görkemli köprülerinden biri olup UNESCO'nun
Dünya Kültür Mirası Geçici Listesi'nde bulunmaktadır. Silvan'daki tarihi
yapıların en önemlilerinden biri olan Malabadi Köprüsü, 40,86 metrelik sivri
kemeri ile dünyanın en uzun taş kemerli köprüsü olma özelliğine sahiptir.
Kaynaklar Malabadi Köprüsünün yapım, onarım ve adları ile ilgili farklı
bilgiler vermektedir
Artuklu devletinin hizmetinde olan ve Artuklular adına ticaretle uğraşan
Silvan'lı ünlü tarihçi İbnü'l Ezrak, "Tarihi Meyyafarikin ve Amid" adlı
kitabında Malabadi ve Anbarçay köprülerinin Mervaniler zamanında inşa
edildiğini yazar. Malabadi Köprüsü'nün üzerinde Meyyafarıkin ve Mardin
Artukluları hükümdarı Timurtaş'a ait 542 (m.1147-48) tarihli bir
kitabe vardır.
Kitabe köprünün güney tarafındadır. Hüsameddin Timurtaş zamanında
onarım veya yapımına başlanılan Malabadi köprüsü Necmeddin Alpı
tarafından tamamlanmıştır.
Evliya Çelebi'ye köprü bir Abbasi dönemi yapıtıdır. Taylor'un okuduğu
kitabeye göre köprünün 1245-46 tarihinde de bir onarım gördüğü
anlaşılmaktadır. Bu tarihe göre köprünün Meyyafarıkin Eyyubileri
zamanında da onarıldığı ortaya çıkmaktadır.
Malabadi Köprüsünün Güney cephesindeki Şir u Hurşid kabartmasının bu
dönemde yapıldığı sanılmaktadır. Köprünün güney cephesinde dikdörtgen
bir levha içinde Aslan ve güneş kabartması bulunmaktadır. Güneşin içinde ise
benzeri Eyyubi minaresinde olan güneş içinde insan yüzü resmedilmektedir.
Yapımında Silvan yöresine özgü renkli taşların kullanıldığı ünlü
Malabadi Köprüsü, Diyarbakır-Bitlis karayolu üzerinde olup, Silvan ilçe
merkezine 20 km. uzaklıktadır. Malabadi Köyü günümüzde Çatakköprü
olarak anılmaktadır.
Silvan ilçe sınırlarında olan ve "Bad'ın Evi " anlamına gelen ünlü
Malabadi Köprüsü, dünyadaki taş kemerli köprüler arasında kemeri
en geniş olan köprüdür.
Farklı uzunluklarda kırık hatlar halinde üç bölümden oluşan köprü Doğu
ve Batıda hafif eğilimlerle ana yola bağlanmıştır.
Orta bölümde ayakları kayalıklara oturtulmuş 40.86 metre açıklığı bulunan
sivri bir kemeri olan köprünün üstünde sepet kulpu şeklinde ve 3 metre
açıklıkta olan küçük bir kemer yer almaktadır. Birinci yere
paralellik gösteren üçüncü bölümde sivri kemerli iki açıklık ve ayrıca
yola bağlanan kısmın yakınında da bir açıklık görülür.
Köprünün boyu 150 metre,eni 7 metre yüksekliği ise 19 metredir. Kemerin her iki
yanında kışın soğuğundan ve yazın sıcağından korunmak ve köprünün güvenliğini
sağlamak için iki oda ve bir hela bulunmaktadır.
Malabadi Köprüsü'nün batıya bakan Oda girişlerinden biri ve Köprünün kemer kulpu
Evliya Çelebi köprüyü şu şekilde tanıtmaktadır: Köprünün iki
tarafında kale kapıları gibi demir kapıları vardır. Bu kapıların içinde,
sağ ve solda köprünün temeli beraberliğinde, kemerin altında hanlar
vardır ki gelip geçen, sağdan ve soldan geldikleri vakit misafir olurlar.
Köprünün kemeri altında birçok odalar vardır. Demir pencereler
şahneşinlerine misafirler oturup, kemerin karşı tarafındaki adamlarla
kimi sohbet eder, kimi ağ ve oltalarla balık avlarlar. Bu köprünün sağ ve
solunda da nice pencereli odalar vardır. Köprünün sağ ve solundaki
bütün korkuluklar Nehcivan çeliğindendir. Ama demirci ustası da var
kudretini sarf ederek bir türlü sanatlı kafesli korkuluklar yapmış ve
doğrusu elinin ustalığını göstermiştir. Doğrusu, üstad mühendis var
kuvvetini sarfederek bu köprüde öyle sanatlar göstermiştir ki,
bu işçiliği geçmiş mimarlardan hiç birisi göstermemiştir.
BİR DÜNYA ŞAHESERİ OLAN SİLVAN MALABADİ KÖPRÜSÜ
Kitabesi, kabartmaları ve mimarisi ile dünyada eşsiz olan bu köprü
için Albert Gabriel şu bilgileri vermektedir. "...Modern statik
hesabının olmadığı devirde bu açıklıkta o zaman için böyle bir eser
hayranlık ve takdiri muciptir. Ayasofya Cami'sinin kubbesi, köprünün
altına rahatlıkla girebilmektedir. Balkanlar'da, Anadolu'da
Ortadoğu'da bu açıklıkta, bu yaşta başka köprü yoktur. Nejat SATICI
|
